- صفحه اصلی
- جستجوی پزشک
-
صفحه اختصاصی پزشکان
-
درباره ما
- وبلاگ
- عضویت
- ورود
یک "قلب شکسته" فقط در داستان ها مشکل ساز نیست. انسان ها حتی پیش از پیشرفت دانش پزشکی -شاید با نوعی الهام- میدانستند که قلب حیاتی ترین عضو بدن است. متخصصین قلب و عروق نیز برای حفظ سلامت این ماهیچه کوچک ولی جنجالی سال ها تحصیل می¬کنند.
زندگی امروزه ی ما، دریایی از عوامل خطر برای قلب و عروق ماست. زندگی بی تحرک، غذاهای آماده و چرب، شیرینی و خوراکی های وسوسه برانگیز همه و همه در ظاهر خوشایند هستند، اما تاوان این سبک زندگی را در درازمدت، قلب ما خواهد داد. تقریبا همه ی افراد در طی عمر خود با بیماری های قلبی عروقی و یا غربالگری های سلامت قلب –مانند فشار خون و چربی خون- دست به گریبان خواهند شد. کمتر مادربزرگی پیدا میشود که همیشه کیسه ای از قرص های رنگاوارنگ برای قلب با خود نداشته باشد. بنابراین خوب است که کمی با رشته قلب و عروق و راه هایی برای حفظ سلامت آشناتر شویم.
همانطور که پیشتر گفتیم، بیماری های قلبی و عروقی در طی دهه های اخیر افزایش چشمگیری داشته اند. بنابراین رشته ی تخصصی قلب و عروق بیش از پیش اهمیت می یابد.
برای اینکه فردی متخصص قلب و عروق بشود در ابتدا باید دوره ی هفت ساله ی پزشکی عمومی را با موفقیت به پایان برساند که در کشور ما این امر از طریق قبولی در کنکور تجربی و اخذ پذیرش در یک دانشگاه علوم پزشکی امکان پذیر است.
در ادامه، فرد باید در آزمون دستیاری شرکت کند و براساس نمره ی این ازمون مجاز به انتخاب رشته می¬باشد.
رشته ی قلب و عروق از برترین رشته های تخصصی محسوب می شود و هرساله داوطلبان بسیاری برای ورود به این رشته تلاش می کنند.
رشته تخصصی و فوق تخصصی قلب و عروق دوره ای است که فارغ التحصیلان پزشکی عمومی پس از هفت سال تحصیل وارد آن می شوند. در این دوره تمرکز بر یادگیری بیماری ها، غربالگری ها و مراقبت های سیستم قلبی و عروقی است.
پس از اخذ مدرک تخصص قلب و عروق، افراد مجاز هستند که در صورت تمایل دوره ی یک یا دوساله ای را بعنوان فوق تخصص نیز بگذرانند.
قلب ارگانی است که در قفسه سینه و بین دو ریه قرار گرفته است. ساختار قلب تا حدودی مشابه با یک هرم برعکس است که قاعده آن در بالا از دو حفره کوچک به نام دهلیز و در پایین از دو حفره ی کشیده تر با دیواره ای ضخیم تر به نام بطن تشکیل شده است. نوک این هرم به سمت چپ متمایل است، به همین دلیل نیز ما تپش قلب خود را معمولا در سمت چپ حس میکنیم و یک متخصص قلب و عروق نیز در ابتدا سمت چپ قفسه سینه مارا معاینه میکند. دستگاه گردش خون به طرز شگفت انگیزی مشابه با یک کارخانه ی تصفیه کوچک عمل میکند: دهلیز و بطن چپ مسئولیت دارند که خون تمیز و پراکسیژن را از ریه ها گرفته و به اندام ها بفرستند و دهلیز و بطن راست وظیفه دارند خون کثیف و استفاده شده ای را که از اندام ها باز میگردد برای اکسیژن گیری به ریه ها بفرستند.
قلب در لغت به معنی "دگرگونی" است. کلمه ی قلب نیز به همین تبدیل مایع کثیف و و استفاده شده به اکسیر حیات و مفرح ذات اشاره دارد؛ دگرگونی خون کثیف به خون تمیز. اما قلب به تنهایی و بدون شبکه ی عروقی پیچیده ای که در سراسر بدن گسترده شده است نمیتواند وظیفه ی اکسیژن رسانی به تک تک سلول ها را به انجام برساند. به همین دلیل تخصص قلب و عروق در کنار یکدیگر معنا پیدا میکند.
.یک مدار الکتریکی پیچیده شده در لابه لای عضلات، با فرماندهی خود عملکرد و پمپاژ عضله قلب را کنترل میکند. پس از اینکه فرمان الکتریکی در گره ها تولید شد، در مدارالکتریکی به جریان افتاده و در نهایت عضله ی قلب را وادار به تپیدن می¬کند. با انقباض عضله، خونی که در دهلیز ها و سپس بطن ها جمع شده است، به درون رگ ها انتقال می یابد. خون حاوی اکسیژن و مواد غذائی که از سمت چپ قلب وارد سرخرگ آئورت می¬شود در ادامه به اندام ها می¬رسد و خونی که از سمت راست قلب جریان می¬یابد به ریه ها برای تصفیه و اکسیژن گیری می¬رسد. در بین دهلیز و بطن دریچه هایی تعبیه شده است که با باز و بسته شدن به موقع خود بهترین فشار خون را در سرخرگ ها ایجاد می¬کنند.
قلب علاوه بر اینکه خود تغذیه کننده تمامی اعضای بدن است، خود نیز مانند مادر خانواده به غذا احتیاج دارد؛ در غیر اینصورت نمی تواند کار خود را به درستی انجام دهد. بنابراین خود قلب نیز مانند سایر ارگان ها رگ هایی دارد که وظیفه دارند خون پراکسیژن را به سلول های عضله ی قلب برساند.
ابعاد قلب تقریبا به اندازه ی مشت بسته هر فرد است. گاهی قلب افراد از حد طبیعی خود بزرگتر می شود. گرچه شاید به نظر برسد که قلب بزرگتر، قوی تر نیز هست، اما قلب های بزرگ برای متخصصین قلب و عروق به مراتب نگران کننده-تر است زیرا بزرگ شدن قلب به معنای این است که قلب در حال تجربه ی فشار و مقاومت زیادی در مقابل خود است.
بیماری های قلب و عروق از شایع ترین بیماری ها بویژه در کشور های صنعتی و در حال توسعه می باشد. شیوع این بیماری های ناشی از تغییرات عمده در سبک زندگی مدرن شامل خوردن غذاهای فست فود و فعالیت فیزیکی محدود است. علت دیگری که منجر به افزایش چشمگیر بیماری های قلبی عروقی در دهه های گذشته شده است، کنترل بیماری های عفونی بعنوان اصلی ترن عامل مرگ و میر سابق است. در این دوره و زمانه، بسیاری از بیماری های عفونی مانند دیفتری و تیفوس و طاعون و آبله به تاریخ پیوسته اند و متوسط عمر جمعیت بسیار بالاتر رفته است. در این حالت، بیماری های غیرعفونی مزمنی مانند بیماری های قلبی و عروقی و سرطان ها که در طی گذر زمان و با بالارفتن سن ایجاد می شوند شیوع بالاتری می یابند.
همانطور که پیشتر گفتیم، سیستم قلب و عروق از حفرات دهلیزی، بطنی، دریچه های بین دهلیز و بطن، دریچه های بین بطن و شریان و عروق سیاهرگی و سرخرگی تشکیل شده است. در صورتی که هر یک از این اجزای ظریف دچار مشکل شود، نوعی بیماری قلبی عروقی بروز می کند. شایع ترین بیماری های قلبی عروقی که متخصصین مقلب و عروق با آن روبه رو هستند به شرح زیر است:
ایسکمی در علم پزشکی به معنای این است که عضوی از بدن کمتر از حد نیاز خود اکسیژن دریافت می کند. همانطور که گفتیم خود قلب نیز مانند سایر ارگان ها رگ هایی دارد که وظیفه دارند خون پراکسیژن را به سلول های عضله ی قلب برساند. در صورتی که این رگها در اثر رسوب موادی مانند چربی دچار گرفتگی بشوند، قلب حالتی مانند خفگی را تجربه میکند. در این حالت در ابتدا در صورتی که فرد با فعالیت بدنی به اکسیژن رسانی بیشتری در اندام های بدن نیاز داشته باشد، قلب نیز تند تر و قوی تر می¬تپد اما چون رگهای تغذیه کننده نیمه بسته هستند، قلب دچار استرس شده و درد می¬گیرد. این دسته از بیمار های قلب و عروق، در کسانی دیده می شود که اظهار دارند:"از پله که بالا میروم سینه ام درد می¬گیرد."
این بیماری قلبی عروقی میتواند پیشرفت کند. درصورتی که رگهای تعذیه کننده قلب آنقدر دچار گرفتگی باشند که حتی در حالت استراحت نیز قلب به نفس نفس بیفتد، بیماری قلبی عروقی به نام آنژین صدری را داریم. در این بیماری قلبی، فرد معمولا با مصرف داروی زیرزبانی نیتروگلیسیرین و استراحت بهبود می یابد. درد فرد نیز در این بیماری قلبی عروقی بیشتر از چند دقیقه به طول نمی انجامد.
انفارکتوس در علم پزشکی به این معنی است که عدم اکسیژن رسانی کافی به قدری طول کشیده است که سلول های بدن به نوعی خفه شده اند و مرده اند. سلول یا عضوی که دچار انفارکتوس شود قابل جبران نیست.
تا کنون ایسکمی قلبی را شرح داده ایم. اگر این بیماری قلبی عروقی حتی بیشتر هم پیشرفت کند، می¬تواند منجر به سکته یا همان انفارکتوس قلبی شود؛ که مهم ترین اورژانس متخصصین قلب و عروق این پیشامد ناگوار ولی درصورت درمان به موقع، جبران پذیر است. سکته ی قلبی برخلاف آنژین با استراحت بهبود نمی¬یابد، می¬تواند همراه با تهوع و استفراغ باشد و درد به دست ها مخصوصا دست چپ و فک می¬تواند انتشار یابد. در سکته قلبی برخلاف حالت های قبل، قسمتی از عضله-ی قلبی به طور دائمی می¬میرد و هرگز به حالت اول خود باز نمی¬گردد.
اگر تا کنون دردهای قفسه سینه خود را جدی نگرفته اید و مراجعه به متخصص قلب و عروق را به تعویق انداخته اید، امکان دارد دفعه ی بعدی که درد را تجربه میکنید، برخلاف گذشته با یک آنژین خوشخیم و گذرا رو به رو نباشید و حقیقتا یک سکته ی قلبی را تجربه کنید.
این نوع از درد قلبی نیز ناشی از اختلال خونرسانی به عضله ی قلبی است، اما برخلاف آنژین معمولی و البته شایع تر، علت آن رسوب چربی در دیواره های رگ نیست، بلکه عضلات تشکیل دهنده ی دیواره ی رگ به دلایلی دچار انقباض می¬شوند. در این بیماری قلبی عروقی که معمولا با مصرف سیگار ارتباط دارد، آسیب عضله ی قلبی دائمی نیست و سن مبتلایان نیز از سایر بیماری های قلبی عروقی ایسکمیک پایین تر است. بنابراین درد قفسه سینه در فرد جوان و سیگاری ممکن است به دلیل آنژین پرینزمتال باشد. متخصص قلب و عروق با گرفتن شرح حال دقیق و انجام تست های مربوطه می-تواند به راحتی این اختلال را تشخیص داده و درمان کند.
چهار دریچه در قلب وجود دارد؛ دو دریچه بین دهلیز و بطن و دو دریچه بین بطن ها و سرخرگ ها. تنگ شدن این دریچه ها علل مختلفی می تواند داشته باشد (مادرزادی، ناشی از تب روماتیسمی و ...) هریک از دریچه ها در صورت تنگی مجموعه ای از علامتهای مخصوص به خود را ایجاد میکنند. متخصص قلب و عروق با معاینه و سمع قلب اطلاعات بسیار خوبی می¬تواند راجعه به عملکرد دریچه ها کسب کند. درمان مرتبط با هریک از این دریچه بستگی به شدت و نوع اختلال دارد.
همانطور که پیشتر نیز گفتیم، سیستم گردش خون با همکاری قلب در کنار عروق به صورت یک مجموعه ی واحد فعالیت میکند. بنابراین بیماری های مرتبط با عروق بدن نیز در حیطه ی تخصصی قلب و عروق قرار می¬گیرد. رسوب پلاک های چربی در دیواره رگ در سرتاسر بدن می تواند رخ دهد. هر رگی که مسدود شود، علائم اختلال اکسیژن رسانی به صورت درد و اختلال حرکت و گاهی گز گز در عضو مبتلا خود را نشان می¬دهد. به طور مثال عروق پا از جمله مناطقی هستند که به طور شایع دچار گرفتگی می¬شوند و در اینصورت به صورت درد پا مخصوصا پس از راه رفتن و فعالیت خود را نشان می¬دهد. متخصص قلب و عروق در این حالت معولا نبض های بیمار را معاینه می کند و درصورت وجود اختلال درمان مناسب را انتخاب می کند.
درصورتی که سیستم الکتریکی قلب دچار اختلال عملکرد شود، در ضربان های قلب نوعی بی نظمی ایجاد می¬شود. این اختلال می تواند علل بسیار زیادی داشته باشد و انواع مختلف آریتمی نیز از کاملا بی خطر تا کشنده متفاوت هستند. آریتمی¬ها معمولا خود را به صورت نوعی حس ناخوشایند تپش قلب یا غش کردن نشان می دهند. آریتمی ها یکی از مهم ترین و تخصصی ترین مباحثی هستند که در حیطه کاری متخصصین قلب و عروق وجود دارد. درمان آریتمی ها بر اساس نوع آن کاملا متفاوت می باشد. متخصص قلب و عروق معمولا با نگاه کردن به نوار قلب بیمار می تواند این آریتمی ها را تشخیص دهد.
در بیماری کاردیومیوپاتی، ماهیچه قلب به دلایلی دچار آسیب شده و دیگر نمی¬تواند مانند حالت عادی خون را به درون رگ ها پمپاژ کند. متخصص قلب و عروق وظیفه دارد علت این آسیب ماهیچه را دریابد و متناسب با آن درمان مناسب را انتخاب کند.
در این حالت در اثر فشارخون بالا و یا اختلال خونرسانی عروق کرونر، قلب عملکرد خود را از دست می¬دهد و نمیتواند خون را به درون رگ پمپاژ کند. در بسیاری از موارد در این حالت آب در ریه ها نیز جمع می¬شود و به دلیل تجمع مایع در ریه ها و قلب، به این حالت نارسایی احتقانی قلب نیز گفته می¬شود. متخصص قلب و عروق در این حالت با گوش دادن به صدای ریه می¬تواند تجمع آب را تشخیص دهد.
در این بیماری شکل گیری ساختار قلبی به درستی صورت نمی گیرد و براساس نوع و محل ضایعه انواع متفاوتی از نقایص مادرزادی قلبی ایجاد می شوند. بیشتر این نقایص مادرزادی احتیاج به درمان توسط متخصص قلب و عروق دارند.
در سال 1348 نخستین برنامه رزیدنتی -دستیاری- رشته ی قلب و عروق در بیمارستان هزار تخت خواب - امام خمینی- تهران زیر نظر دانشگاه علوم پزشکی تهران آغاز شد. تا پیش از این در این بیمارستان، پزشکان عمومی با گذراندن نوعی دوره ی آسیستانی در رشته ی قلب و عروق مهارت می یافتند. در ادامه به دنبال بیمارستان امام خمینی، بیمارستان بنیاد قلب -شهید رجایی- وابسته به دانشگاه علوم پزشکی ایران و سایر شهرستان ها شروع به اجرای برنامه ی آموزشی دستیاری کردند.
در سال 1348 نخستین برنامه رزیدنتی -دستیاری- رشته ی قلب و عروق در بیمارستان هزار تخت خواب - امام خمینی- تهران زیر نظر دانشگاه علوم پزشکی تهران آغاز شد. تا پیش از این در این بیمارستان، پزشکان عمومی با گذراندن نوعی دوره ی آسیستانی در رشته ی قلب و عروق مهارت می یافتند. در ادامه به دنبال بیمارستان امام خمینی، بیمارستان بنیاد قلب -شهید رجایی- وابسته به دانشگاه علوم پزشکی ایران و سایر شهرستان ها شروع به اجرای برنامه ی آموزشی دستیاری کردند.
تا پیش از انقلاب ورود به این رشته تنها به صورت تخصص و پس از گذراندن دوره ی عمومی میسر بوده است. بعد از انقلاب اسلامی علاوه بر مسیر مستقیم تخصص، متخصصین بیماری های داخلی می¬توانند با گذراندن یک دوره ی دوساله فوق تخصصی، مدرک فوق تخصص قلب و عروق را کسب کنند. بنابراین رشته قلب و عروق هم تخصص و هم فوق تخصص می تواند باشد. علاوه بر این متخصصین قلب و عروق می توانند در تعدادی از رشته های فوق تخصص ادامه تحصیل دهند.
فوق تخصص اینترونشن قلب می تواند به کمک وسایل و لوله های باریکی به نام کاتتر از مسیر رگ های اندام ها مانند رگ های پا یا دست به رگ های اصلی درون قلب دسترسی پیدا کرده و درمان های مختلفی را انجام دهد.
این پزشکان به طور ویژه اخلالات جریان الکتریکی در قلب را مورد بررسی قرار می دهند.
تا پیش از پیشرفت علم قلب و عروق بسیاری از افرادی که مبتلا به بیماری ها و ناهنجاری هایی در ساختار قلب خود بوده اند محکوم به مرگ در سال های اولیه زندگی بوده اند. اما هم اکنون بسیاری از بیماری های قلبی و عروق درمان پذیر تلقی شده به نحوی که این افراد مانند سایر انسان ها به بزرگسالی می رسند. فوق تخصص بیماری های مادرزادی قلب بزرگسالان بر درمان و کیفیت زندگی این افراد تمرکز دارد.
یکی از عوارض مهم سکته ی قلبی نارسایی قلب در اثر مرگ قسمت عمده ای از عضله ی قلب است. این فوق تخصص تمرکز بر پیشگیری و درمان این عارضه ی مهم دارد.
در این فوق تخصص قلب و عروق، تصویربرداری از قلب با امواج صوتی صورت می گیرد.
در این فوق تخصص تعبیه ی پیس میکر صورت می¬گیرد.
در برخی موارد لازم است بیمار از نظر احتمال ابتلا به بیماری های قلبی عروقی به یک متخصص قلب و عروق مراجعه کند. این موارد شامل:
بیماری های قلبی عروقی با طیف وسیعی از علایم بروز میکنند. اما مهم ترین علائمی که زنگ خطر برای مراجعه ی هرچه سریع تر به متخصص قلب و عروق هستند شامل:
در افراد دیابتی به دلیل آسیب در اعصاب محیطی ممکن است تظاهرات انفارکتوس قلبی کم سروصداتر باشد. بنابراین لازم است که درصورتیکه به دیابت مبتلا هستید درصورت بروز هریک از این نشانه های خطر، حتی خفیف، سریعا به متخصص مراجعه کنید. همچنین ضروری است همواره از سلامت قلب وعروق خود تحت نظر یک متخصص قلب و عروق اطمینان یابید.
شعار پیشگیری بهتر از درمان است از مهم ترین اصول پزشکی مدرن است. درمان هزینه بر است، دردناک و گاهی ناممکن است. قلب ما به همان اندازه ای که بدن را حمایت میکند به حمایت نیاز دارد. راهکارهایی که به حفظ سلامت این ارگان ارزشمند کمک می¬کند:
بیماری های قلب و عروق معلول عوامل بسیار متعدد و پیچیده ای شامل محیط، ژنتیک، تغذیه، سبک زندگی و ... می باشند. بنابراین
یک متخصص قلب و عروق خبره با آرامش و حوصله شرح حال کاملی از تمامی عواملی را که می¬توانند منجر به بروز بیماری قلبی عروقی بشوند، از شما میگیرد. در ادامه متخصص قلب و عروق بر اساس ظن بالینی که دارد شما را معاینه می¬کند. این معاینه می¬تواند شامل سمع صداهای قلبی و ریوی، اندازه گیری فشار خون، اندازه گیری تعداد ضربان قلب، اندازه گیری تعداد تنفس و ... باشد. براساس نکات مثبتی که در معاینه و شرح حال به دست می آید، آزمایشات و تست های مختلفی قابل انجام است.
یک متخصص قلب و عروق ماهر وظیفه دارد که تا پیش از اطمینان از تشخیص خود، بی دلیل مریض را دچار اضطراب نکند چراکه همانطور که پیشتر گفتیم، اظطراب یکی از مهم ترین عوامل خطر بیماری های قلبی عروقی است.
پس از انجام معاینه و اخذ شرح حال ضروری است که متخصص قلب و عروق برای بیمار یک پرونده با زبانی واضح و روشن تشکیل دهد. ثبت پرونده ی پزشکی هم از نظر پبگیری روند درمانی و هم از نظر ارجاع به سایر پزشک ها و فوق تخصص ها الزامی است.
یک متخصص قلب و عروق باتجربه همواره سعی دارد تا کم خطر ترین، کم هزینه ترین و کم تهاجمی ترین روش درمانی را در پیش بگیرد. این روش درمانی می تواند صرفا شامل تغییر سبک زندگی، دارو درمانی، اقدامات کم تهاجمی و یا ارجاع به جراح فوق تخصص قلب و عروق جهت انجام جراحی باشد. بنابراین اقدامات جراحی همواره آخرین گزینه پیش رو می باشد.
همانظور که پیشتر گفتیم، بسیاری از بیماری های ایسکمیک قلبی تا زمانی که تا حد زیادی پیشرفت نکنند در حالت استراحت و عادی خود را نشان نمی دهند. تست ورزش روشی است تا با بالابردن فعالیت بدن، قلب را تحت فشار کنترل ¬شده ای قرار دهیم تا درصورتی که اختلال و محدودیتی در قلب وجود داشته باشد خود را طی این فعالیت فیزیکی نشان دهد.
یکی از مهم ترین، آسان ترین و گویا ترین تست های تخصص قلب و عروق، تست الکتروکاردیوگرام یا نوار قلب می¬باشد. این تست بدون هیچ آسیبی به بیمار می تواند فعالیت الکتریکی قلب را نشان دهد. بسیاری از اختلالات قلبی من جمله سکته های قلبی، آریتمی ها و حتی بزرگ شدن قلب ناشی از فشار خون بالا مزمن در نوار قلب برای متخصص قلب و عروق قابل تشخیص هستند.
اکوکاردیوگرام نوعی تصویربرداری از قلب است که به کمک آن می توان نحوه ی حرکت حفرات و عضلات قلبی و ساختار قلب را مشاهده نمود. در اختلالاتی که عملکرد قلب با مشکل رو به رو می شود، به طوری که نمی¬تواند به اندازه لازم خون را به درون رگ ها منتقل کند، این تصویربرداری به تشخیص کمک می کند. برخی از التهابات و عفونت های قلبی نیز در این تست مشخص می شود.
در این تست متخصص قلب و عروق با استفاده از یک کاتتر از طریق رگ های اندام ها به قلب می رسد و از این طریق اطلاعاتی راجع به مسیر برای متخصص قلب و عروق به دست می آورد.
در این تست از مواد رادیواکتیو جهت تصویربرداری هسته ای استفاده می شود و بسیاری از ناهنجاری های قلبی و عروقی از این طریق برای متخصصین قلب و عروق قابل تشخیص است.
برای نوبت دهی برتریت متخصصان قلب و عروق می توان از راه های مختلفی استفاده کرد. یکی از بهترین روش های نوبت دهی استفاده از سامانه آنلاین مدی مدیا است که به شما این امکان را میدهد که به پروفایل بهترین متخصصین قلب و عروق دسترسی داشته باشید و بعد از مقایسه و انتخاب پزشک خود از آنها بصورت آنلاین نوبت بگیرید.